gotika

gotika, stilsko razdoblje u eur. srednjovj. umjetnosti od sred. 12. do 15. st. Nastala je i razvila se u Francuskoj kao nov arhitektonski izraz i sustav građenja, za koji su karakteristični šiljasti lukovi i svodovi te visoke i smiono konstruirane građevine. U gotičkom stilu podignute su velike reprezentativne katedrale (Amiens, Reims, Rouen, Strasbourg, Köln, Münster, York, Westminsterska opatija), u kojima srednjovj. graditeljstvo doseže vrhunac tehn. savršenstva i oblikovne maštovitosti. Gotičke katedrale sadržavaju tlocrt lat. križa, ali ga obogaćuju većim brojem lađa, proširenim korom i vijencem radijalnih kapela. Izvana je građevina poduprta karakterističnim kontraforima i potpornim lukovima. Rasterećeni zidovi razrješuju se u dekorativne galerije ili velike prozore koji u gornjem šiljastom dijelu imaju ornamentalno mrežište od kamenih prutića. Na pročelju katedrale obično su po dva visoka šiljasta zvonika; portali su često raskošno oblikovani, ukrašeni skulpturama i reljefima. Sve bogatijom primjenom dekorativnih elemenata razvio se kićeni stil koji se u Francuskoj naziva flamboyant (plamena g.), u Italiji gotico fiorito (cvjetna g.), a u Engleskoj decorated i perpendicular style (dekorativni i okomiti stil). Kiparstvo g. prilagođeno je arhitekturi i ima funkciju ukrašavanja istaknutih dijelova građevine (portali, galerije). Za gotički kip karakterističan je izvijeni stav (u obliku slova S), pomno obrađena draperija i produhovljen izraz lica. Slikarstvo se, osobito u Italiji, pojavljuje kao zidna dekoracija; osobit procvat doživljava slikanje na staklu (vitrail) i knjižno slikarstvo (iluminacije). U umj. obrtu (zlatarstvo, drvorezbarstvo) ponavljaju se gl. motivi gotičke arhitektonske dekoracije (relikvijari, pokaznice, oltari, korske klupe). – G. se u Hrvatskoj javlja u 13. st. (zagrebačka katedrala), a njezini se arhitektonski oblici zadržavaju uglavnom do 16. st. (jadranskom području poseban pečat daje mletačka cvjetna g. u 15. st.). Sačuvan je niz vrijednih spomenika graditeljstva, kiparstva i drvorezbarstva (Šibenik, Trogir, Split, Dubrovnik), zidnoga slikarstva (Istra), zlatarstva i iluminacije (Hrvojev misal). Najistaknutije umj. ličnosti: Juraj Dalmatinac, Bonino da Milano, Onofrio di Giordano de la Cava, Blaž Jurjev Trogiranin, Vincent iz Kastva.